Sorularla Covid-19
Yazıya başlamadan önce belirtmeliyim ki Tıp, Viroloji, Biyoloji vesayre gibi bilimler benim uzmanlık alanım değil, ilgi alanımdır. Bu yüzden bu konuda konuşması gereken ilk önce bu alanda uzmanlık sahibi olanlardır. Alanım olmamasına rağmen bu konuda bu yazıyı yazıyor olma sebebim ise ilk olarak ilgi alanım olması, ikincil olarak uzmanlaşmaya çalıştığım alan olan Ekonomiye bu virüsün etkilerinin neler olduğunu ve olacağını tahmin edebilmek, ölçebilmek için bu konuyu zamanında araştırmış ve araştırıyor olmamdır. Böylece, şu da söylenebilir ki bu metin bireysel olarak yaptığım araştırmalardan ve çeşitli kaynaklardan beslendiğim bir metin olacaktır. Kısa sorular ve kısa cevaplardan oluşacak olan bu metnin, bu girizgâh ile okuyucu tarafından okunmasını tavsiye ederim.
– Bu bir biyolojik silah mı, yoksa evrimsel bir durum mu?
Bu bir biyolojik silah da olsa, evrimsel süreç sonucu meydana çıkan bir şey de olsa yapmanız gereken şeyler değişmeyecektir. Virüsten her halukârda kendinizi korumanız ve Sağlık Bakanlığı’nın tavsiyelerine uymanız gerekecektir. Bu yüzden bu soruyu gündeminizde tutmanıza pek gerek yoktur ama yine de soruyu cevaplamak gerekirse;
Elimizdeki veriler bunun bir evrimsel süreçle meydana geldiğini gösteriyor, fakat her ihtimal gerçekleşebileceği için bu, kesin olarak bir biyolojik silah değildir, denemez. En azından ben diyemem.
– Gripten her sene daha fazla insan ölüyor, COVID19 abartılmıyor mu?
Abartılmıyor. Bu yeni virüs başlı başına bir belirsizliktir. Her yıl grip sezonunun ne zaman başlayıp ne zaman bittiğini, ne kadar insanın hastaneye kaldırılacağını, kaç kişinin öleceğini tahmin edebilirsiniz. Yeni koronovirüsün ne kadar ölümcül olduğu henüz bilinmiyor. Şimdiye kadarki veriler, bu virüsten kaynaklı ölüm oranının grip vakalarına kıyasla daha fazla olduğunu gösteriyor ve virüs çok hızlı yayılım gösteriyor.
– Belirtiler Nedir?
Koronavirüs bulaşan hastada grip virüsü ile benzer belirtiler gözleniyor. Gripte ateş, öksürük, boğaz ağrısı ve vücut ağrısı belirtileri görülürken, koronavirüs semptomları ateş, öksürük ve nefes darlığı olarak tanımlanıyor, ancak gripte olduğu gibi burun akıntısı veya hapşırma pek görülmüyor. Belirtilerin benzerliği, tanı konurken iki hastalığın karıştırılması endişesine neden oluyor.
– Alınan bütün önlemler virüsü dünyadan tamamen yok etmek için mi?
Bu virüsten kaçış yoktur. Herkes bu virüse bir gün yakalanacaktır.
– Madem kaçış yok neden önlemler alınıyor?
Yukarıda verdiğim grafikte görüldüğü gibi bütün önlemler ülkelerin sağlık sistemlerinin çökmemesi için alınıyor. Temel amaç yayılma hızını yavaşlatmaktır. Çünkü, çok hızlı yayılmalarda hastanelerin ilgili üniteleri (yoğun bakım, vb) tükenir ve İtalya örneğinde olduğu gibi kimin yaşayıp kimin yaşamayacağına doktorlar karar verir, bu da ölüm oranlarının çok fazla artacağı manasına gelir.
– Virüs nedir?
Virüsler; hayvanlardan ve bitkilerden, bakterilerin ve arkelerin de içinde bulunduğu mikroorganizmalara kadar her türlü canlı şekillerine bulaşabilirler. Virüsler de insanlar gibi yerleştikleri alan sayesinde yaşayan canlılardır. Genelde hayvanlardan insanlara geçerler ve hayvanlar üzerinde ölümcül değillerdir.
– Virüsler Düşman mı?
Hayır. Çünkü virüsler yaşamak için üzerinde yaşadıkları canlılara muhtaçtırlar. Evrimsel süreç boyunca hayvanlar ile birlikte binlerce yıldır yaşıyorlar.
– Düşman değilse Neden İnsanları Öldürüyor?
Virüsler, hayvanlarla yaşamaya alıştıkları için henüz yeni taşındıkları insan vücudunu tanımıyorlar.
– Peki, Ne Olacak?
Birlikte yaşamaya alışacağız. İnsanlarda yıllar alan nesil değişimi, virüsler çok hızlı üreyip öldükleri için onlarda saatleri bulabiliyor. Bu yüzden çok hızlı mutasyon geçiriyorlar. İnsan vücudunda yaşayabilmeleri için insanlar ile uyumlu bir mutasyon geçireceklerdir. Yani bu virüse ne kadar geç yakalanırsanız o kadar iyi.
– Tersine bir durum söz konusu mu, daha ölümcül olabilir mi, uyumlu olmak zorunda mı?
Daha ölümcül olması mümkün ama çok düşük bir ihtimal. Konakçısını öldüren bir virüs de yaşayamaz, yani bu kendi zararınadır. Yaşamak için, yeni konaklar bulmak için uyumlu olmak zorundadır.
– Bunun bir örneği var mı?
Herpes Simplex. Adını hiç böyle duymamış olsanız da bizimle yaşayan bir virüstür. Bir kere vücuda girince, atılması söz konusu değildir. Halk dilinde adı “Uçuk” olarak bilinir. Bu virüs bizi öldürmüyor, çünkü öldürürse kendisi de yaşayamıyor.
– COVID19’un Aşısı veya İlacı var mı?
Hayır. Bağışıklık sistemini güçlendirerek ve organların ölmesini önleyerek tedavi edilmeye çalışılıyor.
– Aşı işe yarar mı?
Aşı bulunsa bile aşılar insanları geçmişteki virüslere karşı koruma sağlar. Virüsler sürekli mutasyon geçirdiği için, grip aşısı bile her sene, virüsün geçireceği mutasyon tahmin edilerek, çıkan sonuca göre değiştirilir.
– Nisan’dan sonra, Yaz aylarında virüs ölecek mi?
Şu anda Güney Yarım Küre’de, Yaz aylarının yaşandığı ve oralarda da virüsün insanları enfekte ettiği düşünülürse, bu bilgi sadece mesnetsiz bir umut hâlidir.
– Virüs sıcaklığa hassas değil mi?
Hassas. UV (Ultraviole) ışığı ve sıcaklık altında virüs hassasdır. Bu yaz aylarında virüsün dış ortamda tutunmasını daha zorlaştırabilir ama bu hassaslık virüsü yoketmez.
– Yaşlı insanlarda neden ölüm oranı yüksek?
Virüs doğrudan solunum yoluyla saldırıyor ve kuvvetli bir bağışıklık sistemi gerektiriyor. Bu yüzden bağışıklıkları düşük kronik hastalıkları olanlar, yaşlı insanlar vs risk grubudur.
– Gençlerin tehlikede olmadığını söyleyebilir miyiz?
Bağışıklık sisteminin ne durumda olduğunu kimse belirtileri olmadan bilemez, zira herkesin kapasiteleri de beslenme tarzı da farklıdır. Gençler ve çocuklar virüsü taşımak, yaymak için son derece kuvvetli araçlardır. Buna ek olarak, bu hastalığı atlatan gençler de dahil olmak üzere herkeste virüs kaynaklı hasarlar da söz konusudur.
– Türklere gen farklılığından dolayı virüs bulaşmaz mı?
Bulaştığını acı bir şekilde görüyoruz ama etkisi her ırka farklı olur mu bilemiyoruz.
– ACE/2 proteini nedir, kimde fazla bulunur?
Virüsün akciğere tutunduğu yer ACE/2 proteini. Akciğerde iltihabı önleyen bir proteindir. Virüs bu protein yapısını bozduğu için aşırı bir iltihaplanma ve su toplanma oluşur. Yaş arttıkça bu protein de artar, bu yüzden yaşlı insanlarda virüsün neden fazla yuvalanıp, bağışıklığı çökerttiğini anlayabilirsiniz. Fakat hangi ırklarda daha fazla bulunur veya daha az bulunur gibi bir çalışma görmedim ama gen farklılığı baz alınırsa her ırktan insanlarda bu proteinin fazla ya da az görülmesi muhtemeldir.
– Biz müslümanız 5 vakit abdest alıyoruz bize bir şey olmaz değil mi? ( :-( )
Olur.
– Kolonya virüse karşı koruma sağlar mı?
Kolonyaya duyarlı virüs ve bakterilerde işe yarar ama corona virüsü için, içinde izopropil alkol bulunan kolonya veya dezenfektanlar tercih edilmelidir.
– Ne yapmalı?
Öncelikle, Sağlık bakanlığının tüm tavsiyelerine koşulsuz uymalısınız. Sosyal Mesafelendirme tavsiyesini uyum sağlamalısınız. Yani, kendi aileniz dahil 1 metreden fazla kimseye yaklaşmayın, gerekmedikçe dışarıya çıkmayın, ellerinizi ve yüzünüzü sabun ve su ile yıkayın, gerekmedikçe elinizi yüzünüze götürmeyin, kısacası kişisel hijyeninize dikkat edin. Odanızı veya bulunduğunuz ortamları temizleyip havalandırarak çevrenizi de hijyenik hale getirin.
Sağlık Bakanlığı açıklamaları dışında tüm bilgi kaynaklarını hem kendi sağlığınız hem de süreç için reddedin.
Stokçuluk aptallıktır. Stokçuluktan uzak durun.10 koli makarna alarak kurtulamazsınız ve insanları zor duruma düşürmeye hiç gerek yok.
Paranızı idareli kullanın, buna ek olarak krizi fırsat bilen ve hayal satan şarlatanlardan yatırım tavsiyesi almayın.
Bunlar yüzeysel tavsiyeler olmakla birlikte tekrar etmeliyim ki Sağlık Bakanlığı’nın bütün tavsiyelerine uymalısınız ve en önemli konulardan biri; evde geçirdiğiniz süre boyunca kendinizi geliştirin. Hareket edin, kitap okuyun, araştırma yapın, ailenizle bolca vakit geçirin.
Çağatay Çağlayan
Yorumlar
Yorum Gönder