Politeizm: Birden Fazla Tanrı Var Mı?

Rabbim! İlmimi arttır...

(Taha/114)

Selam okuyucu! Bu sefer gündem dışı bir konuyla karşına geldim. Ne yazsam ne yazsam diye düşünürken şöyle felsefesi ağır, altyapı isteyen bir mevzu hakkında yazayım dedim. O yüzden şimdiden söyleyeyim okurken metnin dili ağır gelebilir veya kafanda onlarca soruyla başbaşa kalabilirsin ama benden tavsiyesi dili boşverip sıkılmadan okumaya çalış, kafandaki soruları da soruver bir zahmet. Zira bir DM kadar uzağındayım. Bunları yaptıktan sonra kafandaki kuşkuların bir nebze de olsa giderileceğini düşünüyorum. Ek olarak, bu ufak girizgâha son verip, felsefi sığlığa geçiş yapmadan önce şimdiden kafanda oluşan o ilk soruya cevap vereyim. "Fotoğraf yazıyla ne alaka?" El- Cevap, hiçbir alakası yok. Sadece bazen kendimi Atakan kadar realist ve bıkmış hissediyorum, sanırım o yüzden koydum. 

Şimdi yazarken can sıkıntımı gidereceğim bu derin konuya girme vakti, keyifli okumalar...

Giriş

Günümüzde ateist, deist ve bazı müslümanların başını çektiği kişilerin sorduğu sorulardan biridir "Birden fazla Tanrı olabilir mi?" sorusu. Bu soruya çeşitli açılardan yaklaşmak mümkün olmakla birlikte, birden fazla tanrının olduğu varsayılan inançlara isim olarak verilen politeizm kavramını da incelemek faydalı olacaktır. Fakat, metne birden fazla tanrının bulunduğu politeizm kavramıyla başlamak metni daha iyi kavrama noktasında yararlı olmakla birlikte, aslında metnin ana temasını içermemektedir. Zira burada değerlendirilecek husus salt bir politeizm inancı değildir. Bu metinde, Tek tanrı (monoteist) inancının, birden fazla Tanrının bulunduğu (politeist) inançtan neden daha mantıklı olduğuna dair bir delillendirme söz konusu olacaktır.

Politeizm

Çoktanrıcılık ya da Politeizm, sözlük anlamıyla birden çok tanrıya inanmak, tapınmak manalarına gelmektedir. Bununla birlikte eski toplumların birçoğunun politeist olduğunu belirterek şuna dikkat edilmelidir ki, Politeizm düşünce biçiminde birçok tanrıya tapınma, her şeyi bilen ve her şeyden güçlü bir ilahi varlığa inancı da içerebilmektedir. Nitekim çoğu politeistik dinde, panteonun başında, her şeyden ve diğer tanrılar da dahil herkesten güçlü ve bilge bir baş tanrı figürü zaten bulunmaktadır (bknz: Zeus).

Politeistik inanç sistemlerinde, tanrılar bireysel yetenek, ihtiyaç, hikâye, arzu ve özelliklere sahip karmaşık kişilikler olarak ortaya çıkar. Çoğu zaman bu tanrılar sınırsız güç ve bilgiye sahip değildir, bunun yerine, insan benzeri kişisel özelliklere sahip, ek olarak bazı bireysel doğaüstü güç, yetenek ve bilgiye sahip olarak tasvir edilirler.

Sonuç olarak, politeist inanç sistemlerinin günümüzde kafamızda şekillenen Tanrı figürlerini ne kadar temsil ettiği tartışılır. Zira bir Tanrıda bulunması gereken mutlak güç ve iradenin bütün politeist inançlarda sınırlandığını görürüz. Bu inanç sistemleri benim için hem felsefi hem de rasyonel açıdan hatalıdır. 

Birden Fazla Tanrı Olabilir mi?

Bu soruya yanıt olarak 4 argümanı öne sürmenin yeterli olacağı kanaatindeyim.

1-) Evrenin Yönetimi ve Kontrolünde Teklik Argümanı

2-) Ortak Mesaj Argümanı

3-) Tanrı Konumunda Ortaklığın Reddedilmesi Argümanı

4-) Tanrının Mutlak Güçlü olması Argümanı

a) Evrenin Yönetimi ve Kontrolünde Teklik Argümanı

Evrende iki veya daha fazla güç olsaydı, dünyada apaçık bir kaos ve kargaşa olabileceğini söylemek yersiz olmayacaktır. Dolayısıyla, evrende fizik kanunlarıyla gözlemleyebileceğimiz birlik, yani bu evrende bir düzen olması (evrende kaos olduğu iddiasını tutarsız buluyorum), sadece tek bir tanrının var olduğunu gösterir. 

b) Ortak Mesaj Argümanı

Eğer bir tanrının varlığı söz konusu ise tanrının varlığından haberdar edecek bir elçinin/peygamberin de olması şarttır. Aksi halde tanrının yaratma amacına dair bir şey söylenemez. Bu durumu göz önünde bulundurulduğunda söylenebilir ki, eğer birden fazla tanrı var ise diğer tanrılar da insanlara rehberlik etmesi için peygamberler göndermek zorundadır. Ancak böyle bir şeyin günümüzde gerçekleşmediği bariz ortadadır. Yani diğer tanrıların gönderdiği peygamberlerin olmaması onların (diğer tanrıların) var olmadığını gösterir. 

Ek olarak, bu argümana "ya tanrılar mesajda birlik içinde olup elçiler konusunda da ittifak ettiyse" şeklinde eleştiriler gelebilir. Bu eleştirinin, dolayısıyla bir tanrının ittifaka muhtaç olması fikrinin neden mantıksız olduğuna dair detayı ekstra bölümünde vereceğim.

c) Tanrı Konumunda Ortaklığın Reddedilmesi Argümanı 

Tanrı'nın özü sınırsız ve aşkındır ve tüm mükemmelliklere sahiptir. Dolayısıyla, Tanrı sıfatları ile, yani kudreti, ilmi ve iradesi ile her yeri kuşatmıştır; fakat zatı itibariyle hiç bir şeyin içerisinde değildir. Sınırları olmadığı ve varoluştaki mutlaklığı nedeniyle, hem özünde kendisiyle bir şeyler paylaşan hem de onları kendisinden ayıran bir eşi veya ortağı olamaz. Tanrının sıfatları gereği başka bir tanrıya yer kalmaz (bknz: bir sonraki argüman)

d) Tanrının Mutlak Güçlü olması Argümanı

Tanrı fikri, yapısı gereği mutlak güçlü niteliğiyle bilinmek zorundadır. Şu sorulabilir, Mutlak güçlüden ne kastediyorum? Güç kavramını veya gücü yaratan, her şeye kadir olan manasında kullanıyorum tabiki. Böylece şu anlaşılabilir; mutlak güçlü olup her şeye kadir olan varlığın hiçbir şeye ihtiyacı da yoktur. O halde, o aynı zamanda mutlak bir varlıktır. Yani sonsuzdur. Dolayısıyla sonsuz olan bir şeyin varlığını sınırlayacak bir şeyden de söz edilemeyecektir. Tanrı, bu argümana göre yapısı gereği mutlak güçlüdür ve gücüne hiçbir şeyi ortak etmeyecektir. Zira sonsuzda ortaklık söz konusu olmaz. Biz bunu aslında matematikten de biliriz. Sonsuz + Sonsuz = Sonsuz.

Bu dört argüman neden bir tanrının gereklilik, çok tanrının mantıksızlık olduğunu yeterince açıklar niteliktedir, fakat ekstra bölümü ile bu argümanların daha da fazla pekişeceğine inanıyorum.

Ekstra

Eğer birden fazla Tanrı varsa ve bu tanrılardan biri bir şey istiyor, diğeri de başka bir şey istiyorsa şu üç ihtimalden biri meydana gelecektir: 

- Ya her iki ilâhın da dilediği olacaktır. 

- Ya her iki ilâhın dilediği de olmayacaktır. 

- Yahut da ilâhlardan birinin istediği olacak, diğerininki olmayacaktır. 

1-) İki ilâhın istediği iki zıt şey var olamaz. Zira aynı anda iki farklı şeyin vuku bulması aklen mümkün değildir. 

2-) İki ilâhın da dilediği olmuyorsa ikisi de ilah değildir, zira istediklerini gerçekleştirmekten aciz olan ilahlarda mutlak güçten bahsedilemez. Eğer bir ilah mutlak güç sahibi değilse gücü de yaratmamıştır ve güç ilahları sınırlandırıyorsa söz konusu ilahlar yine ilahlık statüsünü kaybedeceklerdir. 

3-) Birinin istediği oluyor ve diğerininki olmuyorsa, bunlardan sadece biri ilahtır, dolayısıyla diğeri ilah değildir ve bu durum yine bize tek tanrının varlığını gösterir.

Daha iyi anlaşılması için şöyle bir somutlaştırmaya da gidebiliriz: Evreni birden fazla tanrı yarattı ise, 

karşımıza iki ihtimal çıkar. 

- Ya bu ilahlar kendi başına evren yaratmaya kadir değildirler, birbirlerine muhtaçtırlar. 

- Ya da kendi başlarına evren yaratmaya kadirdirler, birbirlerine ihtiyaçları yoktur. 

Eğer söz konusu tanrılar, evreni yaratmak için birbirlerine muhtaç ise hiçbiri tanrı değildir, çünkü acizdirler (bu aynı zamanda ortak mesaj argümanında yöneltilebilecek eleştiriye cevap niteliğindedir). Eğer bu tanrılar, evreni kendi başlarına yaratma gücüne sahiplerse; bir diğer tanrıya ihtiyaç yoktur. Kendisine lüzum ve ihtiyaç olmayan şey de Tanrı olamaz. Dolayısıyla yine, aklen tek bir tanrının varolması gerekmektedir.

Sonuç

Bu yazıda ateizme veya herhangi bir düşünceye cevap verilmemiştir. Daha çok müslüman bir bakış açısıyla  "birden fazla tanrı olamaz" iddiası temellendirilmiştir. Birden fazla tanrının varolma ihtimali çürütüldüğüne ve tek bir tanrının varolmasının rasyonel olduğu felsefi açıdan ispatlandığına göre bir sonraki soru "bir tanrı var mı" sorusu olacaktır ve bu soru temellendirilmeye çalışılmalıdır. Belki günün birinde bu konuyla da alakalı bir şeyler yazarım ama piyasada güzel kaynaklar varken Tanrın Varlığının Delillendirilmesi konusuna girermiyim pek sanmıyorum. Hatta bir kitap önersem iyi olacak. (Bknz: Allah'ın Varlığının 12 Delili, CANER TASLAMAN)

Çağatay Çağlayan